ეტიმოლოგია: პირველი

პირველი პარასკევივითაა.

ანუ, პირველი პარასკევი კი არაა რამე, პირველია პარასკევივით.

აი, თქვენ თვითონ ნახეთ: ორშაბათი, სამშაბათი, ოთხშაბათი, ხუთშაბათი და მერე - უცებ, არსაიდან - პარასკევი. პარასკევი ბერძნული სიტყვაა და პარასკევს ნიშნავს.

პირველი კიდე რაღაცნაირად იტალიურად ჟღერს, როგორც Pirelli, ან ფიორელა მორელი. პერუელია, კი, მაგრამ იტალიელი კოლონიზატორების შთამომავალი.

მოკლედ, პირველს ლათინური ფუძე უნდა ჰქონდეს; ზუსტად ისეთი, რომელსაც სხვა სიტყვებშიც ვხვდებით: პრივილეგია, prevail, первый და უამრავი სხვა, მსგავსი პრეფიქსით დაწყებული სიტყვა. ამ სიტყვების ფუძე პროტო-ინდოევროპული per უნდა იყოს.

ცოტათი უკან თუ წავალთ, ლათინური "პრივუს", საიდანაც ინგლისური "private" წარმოდგება, ინდივიდს, ადამიანს აღნიშნავს, ისევე როგორც ჩვენთან "პირი". რადგან აქვე ვართ, ბარემ ისიც აღვნიშნოთ, რომ ქართული "ყური" და პროტო-ინდოევროპული ḱleu̯ (და მისი შთამომავალი ინგლისური "ear") მონათესავე სიტყვები უნდა იყვნენ. საინტერესოა მკერდის, კარდიოს და heart-ის მსგავსებაც, რომელთა წყაროც, სავარაუდოდ, პროტო-ინდოევროპული ḱḗr-ია.

ეტიმოლოგია: მეგრელი

სანამ მე წერას და თქვენ - კითხვას დაიწყებდეთ, ვგრძნობ, რომ სენსიტიურ თემას ვეხები და ამიტომ კიდევ ერთხელ უნდა შევნიშნო, რომ ეტიმოლოგია ზუსტი მეცნიერება არაა და ყოველთვის შეიძლება, ესა თუ ის მოსაზრება ეჭვქვეშ დავაყენოთ; მათ შორის, ყველაფერი ქვემოთ ნათქვამი.

ამ პოსტში რამდენიმე თანაჟღერადი სიტყვაა თავმოყრილი და ერთმანეთთან დაკავშირებული. ამ სიტყვების ჩამონათვალი, ბრეინშტორმინგის, გნებავთ, გონებრივი იერიშის შემდეგ, ასეთნაირად მესახება:

ენგური, გურია, ეგრისი, მეგრელი.

ენგურით დავიწყოთ. რადგან ყველანი სამხრეთიდან მოვდივართ, შეგვიძლია საკმაო თავდაჯერებით ვივარაუდოთ, რომ მაშინდელი მიგრაციის ერთ-ერთი ძირითადი მიმართულება შავი ზღვის გასწვრივ, დღევანდელი ლაზეთის ტერიტორიიდან ჩრდილოეთით, მდინარე ენგურის მიმდებარე ტერიტორია იყო. ამ პროცესს ძალიან დიდი ხნის წინ, ათასწლეულების განმავლობაში ჰქონდა ადგილი, - ანუ იმ დროს, როცა შუმერულიდან ნაწარმოები და შემდგომი ცივილიზაციები ქართველური ტომების შორიახლოს თანაარსებობდნენ და, შეიძლება, მათი უშუალო წინაპრებიც იყვნენ. აქ, ბუნებრივია, საუბარია არა რაიმე სახის ზებუნებრივ კავშირზე, არამედ მიგრაციული პროცესების ლოგიკურ შედეგებზე.

აქედან გამომდინარე, არც ის უნდა იყოს გასაკვირი, რომ შუმერული მითოლოგია, რომელსაც ბაბილონურ, აქადურ და ხეთურ კულტურებშიც დიდი გავლენა ჰქონდა, კოლხეთის ტერიტორიაზე მცხოვრებ ხალხებშიც იქნებოდა გავრცელებული. ამ მითოლოგიის ერთ-ერთი უმთავრესი პერსონაჟი კი ენქი, წყლების ღმერთი იყო. თუ მას ქართველურ სუფიქს 'ური'-ს დავუმატებთ, მივიღებთ:

ენქი > ენქური > ენგური.

მოსაზრებას კიდევ უფრო ამყარებს ის, რომ ენქის სამფლობელოს, ანუ სასმელი წყლების სამყაროს, 'აფსუ', იგივე 'აბზუ' ეწოდება. 'აფსილები' და 'აბაზგები' აფხაზეთის და მის მიმდებარე ტერიტორიაზე მცხოვრები უძველესი ტომებია (შეად.: მდინარე 'ფსოუ', ქალაქი 'ტუაფსე' (ადიღეურად ნიშნავს 'ორ მდინარეს'). თუ ამან თქვენი აღფრთოვანება ვერ გამოიწვია, იმასაც დავამატებ, რომ აფხაზს აფხაზურ ენაში 'აფსუა' ჰქვია. და თუ ისევ ინდიფერენტული ხართ, იმასაც გეტყვით, რომ 'აფსუ'-ს, ანუ 'აბზუ'-ს სინონიმი შუმერულ ენაში არც მეტი, არც ნაკლები - 'ენგური' იყო. ეს ის შემთხვევა არაა, როცა შუმერულ სიტყვებს ხელოვნურად ცვლიან ამა თუ იმ მსგავსების საპოვნელად. როგორც 'აფსუ' და 'აბზუ', ისე 'ენქი' და 'ენგური' ავთენტური, გავრცელებული შუმერული სახელებია. თავად დაგუგლეთ.

აქვე უნდა ვახსენოთ ქართული სიტყვა 'ანკარა', რომელიც ექსკლუზიურად წყლის ეპითეტად გამოიყენება.

ენგურიდან ეგრისამდე ასეთნაირად მივდივართ:

ენგური > ენგურისი > ენგრისი > ეგრისი

ანუ, ეგრისი არის "ქვეყანა (ადგილი, მხარე) ენგურისი." სავარაუდოდ, ანალოგიური - და არა დღეს სახალხოდ გავრცელებული - წარმოშობა აქვს ტოპონიმ 'რაჭას'. ქართულ ტოპონიმთა განმარტებით-ეტიმოლოგიურ ლექსიკონში მითითებულია აკაკი შანიძის მოსაზრება, რომელიც რაჭის ეტიმოლოგიას სვანი დიდგვაროვნის, ვინმე რატის სახელს უკავშირებს. ანუ, რაჭა არის "ქვეყანა (ადგილი, მხარე) რატისა" (="რატიშა". 'ს' და 'შ' ძველქართულში ხშირად ურთიერთჩანაცვლებადია):

რატიშა > რატშა > რაჭა.

რაც შეეხება 'მეგრელს', ის არა ეგრისიდან, არამედ უშუალოდ ენგურიდან უნდა წარმოდგებოდეს:

ენგური > ენგურელი > მენგურელი > მენგრელი > მეგრელი

მოსაზრებას ამყარებს სხვადასხვა ენაში მეგრელის ეთნონიმში 'ნ' ასოს არსებობა (მაგ.: 'manraloi' - პტოლემეუსი, ძვ.წ. მე-2 საუკუნე; 'mingrelian' და სხვ.). აქ ხალხური ეტიმოლოგიის ვერსიაც უნდა ვახსენოთ, რომელიც 'მარგალს' (მეგრელი მეგრულად) 'მარგვლა'-სთან აკავშირებს. ეს ვერსია დაუსაბუთებელია, რადგან მეგრულად მარგვლა 'ბარგუაა', რომელიც, თავის მხრივ, 'ბერგი'-დან მოდის, რაც თოხს ნიშნავს (შეად. ქართ. 'ბარი').

ბარემ აქვე ვართ და სვანებიც ვახსენოთ. დაახლოებით 2000 წლის წინ სტრაბონი ახსენებს ხალხს, სახელად 'სანნი', რომელთა ერთი ნაწილი დღევანდელი ჭოროხის მახლობლად სახლობდა და მეორე - რიონს მიღმა. ჩვენ ისიც ვიცით, რომ დღევნდელი ლაზების და მეგრელების საერთო წინაპრები ზანები იყვნენ. აქედან ასეთი კავშირი შეიძლება დავინახოთ:

ზანი > სანი > სუანი (ძვ. ქართ.) > სვანი

ამ მიდგომით როგორც ზანი და სვანი, ისე ზანეთი და სვანეთი ერთმანეთთანაა გაიგივებული, რაც რეალურადაც ასე იქნებოდა ამ უკანასკნელის ტერიტორიაზე ზანების ნაწილის თავდაპირველი გადასახლებისას. ეს პროცესი დაახლოებით ძველი წელთაღრიცხვით მეორე ათასწლეულში ან უფრო ადრე უნდა მომხდარიყო, რა დროსაც სვანური მაშინდელ პროტო-ქართველურ ენას გამოეყო.

ზოგიერთ წყაროში სვანეთი 'სავანეთთან' არის დაკავშირებული. ეს მოსაზრება ნაკლებად სარწმუნოა, რადგან, ამ შემთხვევაში, ტოპონიმისგან ნაწარმოები ეთნონიმი 'ს(ა)ვანეთელი' იქნებოდა. აღნიშნული პრობლემა არ არსებობს, თუ ტოპონიმს ეთნონიმისგან ვაწარმოებთ: სვანი > სვანეთი. 

ისე, 'ვან' სუფიქსს რაც შეეხება, მასზე დაბოლოებული ადგილი უამრავია როგორც საქართველოში (ვანი, ფარავანი, ალვანი, თხილვანი და სხვ.), ისე სომხეთში (ერევანი, სევანის ტბა, ბაგავანი და უამრავი სხვა.), თურქეთში (ვანის ტბა) და აზერბაიჯანში (ნახიჭევანი). 'ვან' ქალდეურ (ურარტუს) ენაში არსებული 'ბიაინი'-დან მოდის და ადგილს, დასახლებას, ქალაქს ნიშნავს (შეად.: უბანი, ურბანული).

გურია დაგვრჩა. მიუხედავად ფონეტიკური მსგავსებისა, არა მგონია, ენგურიდან ნაწარმოები იყოს. ალბათ, მისი ახსნა მეგრული სიტყვა 'გური'-თ შეიძლება, რაც გულს აღნიშნავს. მართლაც, თუ ლაზეთი სამხრეთით მდებარეობს და ენგურის მიდამოები - ჩრდილოეთით, მაშინ გურიის ტერიტორია ზანურ ენაზე მოსაუბრე ხალხებით დასახლებული ტერიტორიის შუაგულში რჩება.

მოკლედ, ამ ყველაფრიდან მთავარი დასკვნა ის არის, რომ სახელი 'მეგრელი' შუმერული ღმერთის, ენქის სახელს შეიძლება უკავშირდებოდეს. ეს არა ამ ორ ერს შორის მაინცდამაინც ნათესაურ კავშირზე, არამედ ენქის კულტის ფართოდ გავრცელებაზე მიუთითებს. კიდევ ერთი დასკვნა ის არის, რომ ალბათ მეტისმეტად ბევრი თავისუფალი დრო მაქვს და კარგი იქნებოდა, რამე უფრო სასარგებლო მეკეთებინა.

ეტიმოლოგია: ფორთოხალი

დიდი საიდუმლო არაა, რომ 'ნარინჯი' არაბული სიტყვაა, ფორთოხალს ნიშნავს და ქართულ ენაშიც სწორედ ამიტომაა 'ნარინჯისფერი' 'ფორთოხლისფერის' სინონიმი. 'ნარინჯი' ასეთივე ფორმით არსებობს ესპანურ ენაში - naranja - და ოდნავ შეცვლილი ფორმით ინგლისურში - orange.

ფორთოხლის სამშობლო, სავარაუდოდ, მცირე აზიის აღმოსავლეთი ან ინდოეთის ჩრდილოეთი უნდა იყოს. ამიტომ, ევროპაში ამ ხილის გავრცელებისას მას სანსკრიტული (ძველინდური ენა), სპარსული და არაბული სახელით, 'ნარინჯით' მოიხსენიებდნენ. ისიც უნდა ითქვას, რომ იმ პერიოდში გავრცელებულ ნარინჯს ჩვენთვის დღეს ნაცნობზე ბევრად უფრო მწარე გემო ჰქონია. ასე ყოფილა XV საუკუნემდე, როდესაც პორტუგალიელმა ვაჭრება ინდოეთიდან ტკბილი ნარინჯის ჩამოტანა დაიწყეს. ტკბილ ნარინჯს კი სხვა ქვეყნებში 'პორტუგალიურ ნარინჯი', ან, უბრალოდ, 'პორტუგალიური' (portakal, πορτοκάλι, портокал, bourtouqal, ფორთოხალი) დაარქვეს.

სულ ეს იყო.

მზე, მთვარე და ვარსკვლავები

რამე წყარო არ მაქვს, მაგრამ ძალიან ლამაზი იქნებოდა, თუ სიტყვები "მზე" და "ზე" ერთმანეთთან კავშირში იქნებოდნენ, ისევე როგორც "ქვა" და "ქვევით". ამ მოსაზრებას ამყარებს მეგრულ ენასთან შედარებაც, სადაც მზე "ბჟა" არის, ზევით/ზემოთ კი - "ჟი". სვანურშიც ასეა: მზე - "მიჟ", ზევით/ზემოთ კი - "ჟი" და მისი სახესხვაობები.

მთვარეს რაც შეეხება, ხალხური ეტიმოლოგიით "მთოვარედან" მოდის. ჩემთვის ახალი მიგნება ისაა, რომ მეგრულში მთვარეს "თუთა" ჰქვია და, როგორც ჯავახიშვილი წერს, ძველ ქართველურ ენებშიც "თუთე" უნდა რქმეოდა. აქედან ვიღებთ ასეთ ტრანსფორმაციას: თუთე > თთუე > თვე. თვის ხანგრძლივობა მთვარესთან იმ კავშირშია, რომ მთვარის ციკლი დაახლოებით 29.5 დღეა, ანუ ერთი თთუე. 

ვარსკვლავი ცოტა რთული ამოსახნელია, მაგრამ საინტერესო. ვარსკვლავს მეგრულად "მურიცხი" ჰქვია. კარგათ თუ დავაკვირდებით, ამ ორი სიტყვის საერთო წარმომავლობას დავინახავთ: მარსკულავ [ძვ. ქართ.] > მარსქულავ [მეგრ.] > მარსხულავ > მარცხულავ. სხვათაშორის, როგორც ჯავახიშვილი ამბობს, გვარი მირცხულა-ვა იგივეა, რაც ვარსკვლავი-შვილი. მოკლედ, ფუძეები 'სკვლ' და 'რცხლ' რეალურად ერთიდაიგივეა.

იმ დასკვნის გაკეთებაც შეიძლება, რომ სიტყვა 'ურიცხვი' (და, შესაბამისად, - 'რიცხვი'), ვარსკვლავების უთვალავი რაოდენობითაა ნაკარნახები და "მურიცხის" ან მისი რომელიმე ვარიანტის სახეცვლილი ფორმაა.

ეტიმოლოგიური ჩიმბორასო

როცა ჰოლანდიელებმა ამერიკის აღმოსავლეთ სანაპირო დაიკავეს, იქაურობას ახალი ჰოლანდია, მანჰეტენის დასახლებას კი ნიუ-ამსტერდამი დაარქვეს. მერე ინგლისელებმა ნიუ-ამსტერდამი ნიუ-იორკად გადააკეთეს, იორკის (ინგლისი) გამო. ესპანელები როცა ვენესუელაში ჩავიდნენ, იქ წყალზე მდგარი სახლები უნახავთ და იქაურობისთვის ”პატარა ვენეცია” დაურქმევიათ. იოლი წარმოსადგენია, რომ იგივე მოხდა ჩვენი ბაღდათის შემთხვევაშიც. მაგრამ უფრო შორსაც შეიძლება წასვლა. ახლო აღმოსავლეთში ძველი სამყაროს ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი სახელმწიფოს, ასურეთის დედაქალაქი აშური (Aššur) იყო. ხაშური? არა? კაი.

ასურელებამდე მესოპოტამიაში შუმერები და აქადელები იყვნენ. სავარაუდოა, რომ მათ მითოლოგიებში არსებული ღმერთები დღეს ქართულ სახელებში ცოცხლობენ, მაგალითად, ცის ღმერთი ”ანუ” (ანი, ანა) და წყლის ღმერთი ”ია”. შუმერებსვე ჰყავდათ სიყვარულისა და ომის ქალღმერთი ”ინანა” (ნანა). საერთოდ, ”ნინ” შუმერულ ენაში ქალის აღმნიშვნელი სიტყვა იყო. სახელი ნინო დღეს ფეისბუქზე საქართველოდან დარეგისტრირებულ პროფილებს შორის ყველაზე ხშირია. შუმერულ მითოლოგიაში არსებობდა მწყემსი ”დუმუზი”, რომელიც გვიანდელ ბაბილონურ პოემებში მოხსენიებულია, როგორც ”თამაზი” (Tammuz). დიდი ტრაგიკული პერსონაჟი იყო დუმუზი. ზემოხსენებული ინანას საყვარელი ყოფილა თურმე და მერე ათასი რამ გადახდენია თავას. მგონი ჩიტადაც გადააქცია ინანამ. 

ინანას აქადური (აქადელები შუმერების მერე იყვნენ მესოპოტამიაში) სახელი ”იშთარია”. იშთარი ძალიან ჰგავს ქართულ (არაბულ) ”მუშთარს”, რომელიც მგონი იმავდროულად ღვთაებაცაა და თან ვეფხისტყაოსნის მიხედვით პლანეტა იუპიტერს აღნიშნავს. ი-შთარ-ი, მუ-შთარ-ი, star? აქვე, ძალიან მაინტერესებს, მაგრამ წარმოდგენა არ მაქვს, რატომ აღნიშნავდა არაბეთსა და საქართველოში სიტყვა ”მუშტარი” კლიენტსაც და იუპიტერსაც.

მუშთარი ექვს სხვა მნათობთან ერთად შუამდინარეთში, კავკასიაში, ათთეთრიანსა და საქართველოს რაგბის კავშირის ლოგოზე გავრცელებულ ორნამენტში, ბორჯღალშია ასახული. არსებობს მოსაზრება, რომ ბორჯღალის შვიდი ”მკლავი” შვიდ წმინდა მნათობს აღნიშნავს (მზე, მერკური, ვენერა, მთვარე, მარსი, იუპიტერი და სატურნი). თუ ამ სიას კიდევ ყურადღებით გადავავლებთ თვალს, შეამჩნევთ, რომ მასში დედამიწა არაა. ეს კი იმაზე მიუთითებს, რომ ჩვენი წინაპრები, ისევე როგორც მთელი მაშინდელი მსოფლიო, ჰელიოცენტრულ სისტემასთან მაინცდამაინც კარგად ვერ იყვნენ. ბორჯღალი ალბათ გეოცენტრული სისტემის მოდელია. 

ეტიმოლოგიას დავუბრუნდეთ. რამდენიმე ვერსია არსებობს. ერთის მიხედვით, ბორჯღალი ”ბარჩხალისგან” წარმოდგება, რაც თვალისმომჭრელ ნათებას ნიშნავს. მეორე ვერსია განსხვავებულ ინტერპრეტაციას გვაძლევს: ”ბორჯ” მეგრულად ”დრო” ყოფილა და ”ღალ” - ”წაღება”, ”სვლა”. ამ გაგებით ბორჯღალი დროის დინებაა. მაგრამ არსებობს მესამეც, უფრო საინტერესო ვერსიაც, რომლის მიხედვითაც ”ბორჯღი” ძველი ქართული სიტყვაა და ”ფესვს”, ”საძირკველს” ნიშნავს. მოგვიანებით, თურმე, ”ბორჯღისგან” სიტყვა ”ბურჯი” გაჩნდა ქართულ ენაში. ალბათ, ბორჯომის ეტიმოლოგიაც სადღაც აქვე უნდა ვეძებოთ.

ქართულ მითოლოგიაში მუშთარის გარდა სხვა უამრავი მცირე თუ დიდი ღვთაება არსებობდა. მათ შორის ერთ-ერთი უმთავრესი ბარბალე, მზის ქალღმერთი იყო. ბარბალესგან წარმოდგება ცეცხლის ”ალი” (ბარბ-ალე; ”ალე” - ”ალი”). ცეცხლზე იტყვიან ხოლმე, აბარბალდაო (მზესავით გახდა). იგივე სიტყვა უნდა იყოს ”ვარვარიც” (გავარვარებული = გაბარბალებული. ვ-ს და ბ-ს ახლოს მდგომობაში დასარწმუნებლად ესპანური ენის მაგალითის მოყვანაც საკმარისია). სხვათაშორის, ბერძნულ ენაში ”ბარბარუსი” უცხოს, შორეულს ნიშნავდა; და თუ მამაკაცისთვის ეს ეპითეტი შეურაცხმყოფელად ითვლებოდა, ქალისთვის თურმე ნაკლებად, რადგან ეს მის ეგზოტიკურობაზე მიუთითებდა. აქედან გაჩენილა სახელი ბარბარა და შემდეგ ბარბი. ჩვენს ბარბალეს რომ დავუბრუნდეთ, მისი სახელი ყველაზე მნიშვნელოვანი იმითაა, რომ სწორედ მისგან წარმოდგება სიტყვა ”ბორბალი” (მზესთან სიმრგვალით ფიზიკური მსგავსების გამო).

ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო ეტიმილოგია, რომელსაც ბოლო პერიოდში გადავაწყდი, ბორჯღალის ერთ-ერთ მკლავზე მდებარე კიდევ ერთი მნათობის, ”მთვარის” ეტიმოლოგიაა. ხალხური ეტიმოლოგიით ძველად თურმე მას ”მთოვარეს” ეძახდნენ, რაც მთვარის ზედაპირის თეთრ შეფერილობას ხსნიდა.

ასეთივე ნაკლებად სარწმუნო ლეგენდა არსებობს კილიმანჯაროს სახელთან დაკავშირებით. ლეგენდის მიხედვით, ერთ-ერთი ტომის ბელადმა თავისი ქვეშევრდომები ”ვერცხლის” მოსატანად გაუშვა კილიმანჯაროს მწვერვალზე. წამოიღეს იმათმაც ეს ”ვერცხლი” მთიდან, მაგრამ ბელადს როცა მიუტანეს, ჭურჭელში წყლის მეტი არაფერი არ იყო.

ტომზე გამახსენდა, ტრაბახში ნუ ჩამომართმევთ და კიდევ ერთი სიტყვის ეტიმოლოგიას ჩავწვდი ამას წინათ. ”ნატამალის” თავდაპირველი ფორმა ”ნატომალი” უნდა იყოს. ალბათ, ადრე ერთი ტომი მეორეს რომ დაიპყრობდა ხოლმე, იტყოდნენ, იმ ადგილას იმათი ”ნატომალიც” აღარ დარჩაო.

ტრაბახს რაც შეეხება, მას ძალიან საინტერესო ეტიმოლოგია შეიძლება ჰქონდეს. არ ვიცი, ერთმანეთთან ლათინური ენა აკავშირებთ თუ პირდაპირ იპოვეს ერთმანეთი, მაგრამ საკმაოდ დარწმუნებული ვარ, რომ ტრაბახი ესპანური trabajo-სგან (ტრაბახო; ზმნა trabajar (ტრაბახარ), საიდანაც "არ" ინფინიტივის ნიშანია) წარმოდგება. Trabajo ესპანურად საქმეს, მუშაობას, ვაჭრობას ნიშნავს. ტრაბახის ჩვენეულ გაგებასთან ესპანური trabajo-ს დასაკავშირებლად ამ უკანასკნელის რომელიღაც ლექსიკონში მოცემული ერთ-ერთი მნიშვნელობა, ”საჩვენებლად გამოფენა” დაგვეხმარება. როდესაც ვაჭრობისას ესპანელი ვაჭარი თავის გასაყიდ პროდუქციას დახლზე გამოფენს და მათ ქებას იწყებს, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ის ტრაბახობს. თუ ესპანური სიტყვის ქართულ ენაში გავრცელება რთულად წარმოსადგენად გვეჩვენება,  შეგვიძლია ”მარიაჟი” გავიხსენოთ, რომელიც ქართულ ზეპირსიტყვიერებაში ფრანგულიდან შემოსული სიტყვაა და ორიგინალში ქორწილს ნიშნავს.

ქორწილი კიდევ პატარძლის გარეშე წარმოუდგენელია. პატარძალი ორი სიტყვის - ”პატა” და ”რძალი”-ს შეერთებით მიიღება. არა მგონია, ასე მარტივი იყოს, მაგრამ ”პატა” შეიძლება ”პატარას” შემოკლებული ფორმაა. რძალს რაც შეეხება, მისი ეტიმოლოგია უფრო საინტერესოა. იოლი შესაძლებელია, რომ ”რძალი”-ს ფუძე ”რძე” იყოს, რაც დედის მიერ ახალშობილის გამოკვებასთანაა კავშირში.

როგორც საყოველთაოდაა ცნობილი, რძალს, ჩვენი შედარებით გვიანდელი ტრადიციის მიხედვით, შუბას ყიდულობდნენ ხოლმე (მაპატიეთ.). იუკატანის ნახევარკუნძულზე, დღევანდელი ბელიზის ტერიტორიაზე მაიას ტომის ძველი ქალაქი, კარაკოლი მდებარეობს. სახელი ესპანური ყოფილა, ”ხვეულს” და ”სპირალურს” (volute) ნიშნავს და ქალაქს იმიტომ დაერქვა, რომ ესპანელებს მასთან მისასვლელად მიხვეულ-მოხვეული გზის გავლა დასჭირდათ. Volute-ს თუ დაგუგლავთ, სურათებში კარაკულის შუბის ნაწილების მოყვანილობის ამოცნობა არ გაგიჭირდებათ.

თვითონ იუკატანის ეტიმოლოგიაც ცალკე აღნიშვნის ღირსია. მე და გელას რასადროდისთვის კითხვა გვქონდა ერთხელ: ”ერთი წუთის შემდეგ მითარგმნეთ მაიას ტომის ენიდან ავსტრალიელი აბორიგენების ენაზე ”იუკატანი”. კითხვაზე პასუხის გასაცემად იმ ლეგენდის ცოდნა იყო საჭირო, თუ როგორ დაერქვა კენგურუს კენგურუ. მითის მიხედვით, როცა ევროპელებს ცხოველი პირველად უნახავთ, აბორიგენებისთვის უკითხავთ, ეს რა ცხოველიაო. აბორიგენებმა, რომლებმაც ევროპელების კითხვა ვერ გაიგეს, უპასუხეს, თქვენი ვერ გავიგეთო. ამ ვერსიით, სიტყვა კენგურუც ამას ნიშნავს. ანალოგიური ისტორია არსებობს ესპანელ კონკისტადორებსა და იუკატანთან დაკავშირებითაც.

როგორც წესი, შეხვედრისას ”იუკატანზე” და ”კენგურუზე” ხშირად ადამიანები ერთმანეთს გამარჯობას ეუბნებიან. საიდუმლო არაა, რომ გამარჯობა ”გამარჯვების” სახეცვლილი ფორმაა. მაგრამ აქ საინტერესო სხვა რამეა. ალბათ არცერთი ენის ცალკე აღებულ არცერთ სიტყვაში არ ჩანს ასე ნათლად ქვეყნის მთელი ისტორია, როგორც გამარჯობაში. ჩვენ ხომ მუდამ ომების და ბრძოლების გადატანა გვიწევდა სხვადასხვა დამპყრობელთან თუ დასაპყრობელთან. ბუნებრივია, რომ გამარჯვება ასეთ დროს ყველაზე სასურველი და საჭირო რამ იყო.
იგივე ლოგიკას მიჰყვება რუსული მისალმებაც. Здравствуй-ს თავდაპირველი ფორმა здрава желаю ("ჯანმრთელობას გისურვებ") იყო. გასაკვირი არაა, რომ ცივ და ყინვებიან რუსეთში ჯანმრთელობა ყველაზე მეტად ფასობდა.

დამახასიათებელია იტალიური მისალმებაც. ჩაო (ciao) ვენეციური ფრაზისგან, s-ciào su-სგან წარმოდგება, რაც ითარგმნება, როგორც ”მე შენი მონა ვარ” (შეად. "გენაცვალე"). მონის აღმნიშვნელი სიტყვა ვენეციურ ენაში s-ciào ან s-ciàvo იყო, რომელიც ლათინური sclavus-ისგან წარმოდგება. Sclavus-ი, თავის მხრივ, ”სლავურს” ნიშნავს. მონა და სლავი რომაელებისთვის გაიგივებული იმიტომ იყო, რომ ვენეციელებმა ბალკანელი სლავები დაიპყრეს და მონებად აქციეს. ინგლისური slave-იც აქედან მოდის.

თვითონ ეტიმოლოგიის ეტიმოლოგიის გაგებაც მინდოდა, იქნებ რამე კარგი იყოსმეთქი. მარა დიდი ვერაფერი. ბერძნულიდან მოდის და, არ გაგიკვირდებათ და, ”(სიტყვების) ნამდვილი არსის შესწავლას” ნიშნავს.

აი, პოსტის სათაურის ეტიმოლოგია თუ გაინტერესებთ, შეგიძლიათ რივსის გამოსვლის პირველი ორი წუთი ნახოთ. რივსი ამერიკელია და იმ ქალაქიდანაა, რომელსაც ჯერ ჰოლანდიელებმა ნიუ-ამსტერდამი დაარქვეს, ხოლო შემდეგ ინგლისელებმა სახელი შეუცვალეს.